Gaan soek daai kaart van Italië en slaan hom oop en volg die pad met jou vinger noord uit Venesië uit, al met die effens kurwe langs tot jy amper by Slowenië uitkom en dan soek jy na die Italiaanse stad, Triëste. Geleë aan die bopunt van die Adriatiese See, ‘n katspoeg van die Sloveense grens en met die grootste openbare plein in Europa wat oor die see uitkyk, lê Triëste – ‘n stad wat nie maklik in ‘n hokkie gesit kan word nie. Dit is nie die Italië van golwende Toskaanse heuwels of antieke Romeinse ruïnes nie, en dit is ook nie suiwer Sentraal-Europees nie. In plaas daarvan is Triëste ‘n boeiende mengsel van kulture, ‘n bewys van eeue se veranderende lojaliteite en ‘n lewendige kulturele allegaartjie – geskep uit Romeinse, Habsburgse en Balkan invloede om net ‘n paar te noem. Vir die sloertoerder is Triëste ‘n onontdekte skat, ‘n plek waar geskiedenis op elke plein afspeel en die geur van sterk koffie en gebak die lug vul.
Triëste se verhaal is so ryk en kompleks soos sy argitektuur. Eens die antieke Romeinse “Tergeste”, het sy strategiese posisie dit altyd tot prominensie bestem. Dit was egter onder die Habsburgse monargie, van 1382 tot 1918, dat Triëste werklik geblom het. As die welvarende hoofhawe van die Oostenryks-Hongaarse Ryk, het dit die ryk se vierde grootste stad geword, ‘n florerende middelpunt van handel, letterkunde en intellektuele ontmoetings. Hierdie era het ‘n onuitwisbare merk gelaat, duidelik in die groot, neoklassieke geboue wat sy wye boulevards omsoom en die kenmerkende “Mitteleuropese” atmosfeer wat dit van ander Italiaanse stede onderskei.
Die 20ste eeu het egter aansienlike onrus gebring. Na die Eerste Wêreldoorlog is Triëste aan Italië afgestaan, wat ‘n lang gekoesterde Italiaanse droom vervul het, maar ook sy ekonomiese bande met sy natuurlike hinterland verbreek het. Die Tweede Wêreldoorlog het Duitse besetting gesien, gevolg deur ‘n kort tydperk onder Joego-Slawiese beheer, wat gelei het tot die skepping van die Vrye Gebied van Triëste. Dit was eers in 1954 dat Triëste definitief na Italië teruggekeer het. Hierdie onstuimige verlede het Triëste deurdrenk met ‘n unieke veerkragtigheid en ‘n fassinerende kulturele mengelmoes, waar Italiaanse, Slawiese en Germaanse invloede verweef is in taal, gebruike en, die heerlikste, in sy kookkuns.
Kookkuns wat kulture verweef
Triëste se kos-toneel is ‘n direkte weerspieëling van sy historiese smeltkroes. Alhoewel dit onmiskenbaar Italiaans is, met vars seekos van die Adriatiese See ‘n gegewe, sal jy ‘n fassinerende verskeidenheid geregte vind wat spreek van sy Sentraal-Europese erfenis. Vergeet die alomteenwoordige pasta carbonara; hier is jy meer geneig om Jota teë te kom, ‘n stewige sop van suurkool, bone en aartappels, dikwels verryk met gerookte varkvleis. Die goulash in Trieste is ‘n openbaring, dikker en ryker as sy Hongaarse neef, dikwels bedien met polenta- of aartappelkluitjies.
Seekos speel natuurlik ‘n hoofrol. Soek na Scampi alla Busara, sappige garnale gaargemaak in ‘n tamatie-, witwyn- en chilisous, of Sardoni in Savor, gebraaide ansjovis gemarineer in ui en asyn. Vir iets soets, probeer Strucolo in Straza, ‘n gekookte strudel-agtige nagereg, dikwels gevul met okkerneute en rosyne, ‘n vertroostende Oostenrykse soort fyngebak. Triëste bied ‘n werklik unieke gastronomiese reis. Of wees maar deel van die begrotingsreisigers en verdwaal in die strate en koop jou soetding by die talle klein bakkerytjies wat verspreid in Triëste voorkom. Die meeste is familiebesighede en elkeen het hulle eie spesialiteite.
Die nie-amptelike Koffiehoofstad
As Italië ‘n nasie is wat obsessief is oor koffie, dan is Triëste sy onmiskenbare hoofstad. Die stad se diep verbintenis met koffie dateer terug na die 18de eeu toe sy vryhawe-status dit ‘n belangrike toegangspoort vir koffiebone na Europa gemaak het. Inderdaad, die wêreldbekende Illycaffè het sy oorsprong hier, en Triëste is selfs die tuiste van die “Università del Caffè”, ‘n bewys van die stad se ernstige benadering tot die boon.
Triest se koffiekultuur gaan nie net oor die handelsmerke nie; dit gaan oor die ritueel en die taal. Vergeet “un espresso”; in Triëste bestel jy “un nero”. Wil jy dit in ‘n klein glasie hê? Vra vir “un nero in b”. ‘n “Cappuccino” hier is wat die meeste Italianers ‘n “macchiato” (’n espresso met ‘n bietjie skuimmelk) sou noem, terwyl ‘n “caffelatte” is wat Triestini ‘n “macchiato” noem. Verward? Moenie wees nie. Geniet die atmosfeer van die stad se historiese kafees, soos die elegante Caffè degli Specchi op die groot Piazza Unità d’Italia, of die literêre hawe van Caffè San Marco, waar bekendes soos James Joyce eens oor ‘n koppie oor hul prosa nagedink het. Hierdie instansies is meer as net plekke om ‘n drankie te geniet; hulle is woonkamers, sosiale sentrums en vensters na Triëste se intellektuele siel.
Kerke: ‘n Testament van Verdraagsaamheid
Triëste se godsdienstige landskap is so uiteenlopend soos sy geskiedenis. Terwyl Katolisisme dominant bly, spog die stad met ‘n indrukwekkende verskeidenheid kerke wat verskeie denominasies verteenwoordig, ‘n weerspieëling van die Habsburgse Ryk se beleid van godsdienstige verdraagsaamheid wat gemeenskappe van regoor Europa gelok het.
Die Katedraal van San Giusto, bo-op die gelyknamige heuwel, is die stad se belangrikste godsdienstige gebou. Dit is ‘n pragtige Romaans-Gotiese struktuur, wat elemente van ‘n Romeinse tempel bevat en asemrowende uitsigte oor die stad en die Golf bied. Naby sal jy die Barok-prag van die Kerk van Santa Maria Maggiore vind, wat in die 17de eeu deur die Jesuïete gebou is.
Dit is egter die teenwoordigheid van kerke soos die Serwies-Ortodokse Kerk van San Spiridione, met sy treffende Bisantynse styl koepels en die elegante Evangelies-Lutherse Kerk, wat Triëste se multikulturele erfenis werklik beklemtoon. Die groot Sinagoge, ‘n bewys van ‘n eens beduidende Joodse gemeenskap, beklemtoon verder die stad se historiese oopheid.
‘n Donker verlede weggesteek in ‘n rysdopaanleg.
Daar heers ‘n somber stilte wanneer jy die Risiera di San Sabba in Triëst besoek. Hierdie voormalige rysdopaanleg, wat omskep is in ‘n Nazi-konsentrasie- en deurgangskamp, staan as ‘n tragiese herinnering aan die mensdom se donkerste hoofstuk. Uniek in Italië vir sy krematorium, het dit gedien as ‘n aanhoudingsentrum vir politieke gevangenes, partisane en Jode wat gewag het op deportasie na Auschwitz en ander doodskampe. Die “dode sel” en die bewaarde “mini selle” roep die ondenkbare lyding op wat binne hierdie mure verduur is. Vandag, ‘n nasionale monument en museum, dwing dit jou tot besinning en verseker dit dat die slagoffers nooit vergeet word en die gruwels van die Holocaust in die kollektiewe geheue gets bly.
Triëste, met sy ryk geskiedenis, unieke kulinêre toneel, passievolle koffiekultuur en diverse godsdienstige argitektuur, is ‘n stad wat verwagtinge een stappie verder neem. Dit bied ‘n gesofistikeerde en outentieke Italiaanse ervaring, gevul met ‘n kenmerkende Sentraal-Europese kultuur. Vir diegene wat bereid is om van die bekende pad af te wyk, belowe Triëste ‘n werklik onvergeetlike reis.
3 Redes hoekom jy Triëste wil besoek.
- Jy wil graag ‘n “Capo in B” bestel, want jy gaan dit regtig op geen ander plek as Triëste kan bestel nie.
- Jy wil langs die see gaan stap en die gebak uit jou rugsak haal en saam met jou wegneem- koffie geniet waar dit net julle en die see is.
- En die kanse dat jy al ooit in ‘n Serwies Ortodokse kerk was is baie skraal. So gaan maak ‘n draai en kyk vir ‘n slag na die kunswerke. Moet nou nie ‘n kuns barbaar wees nie.